Từ đầu năm 2020, đặc biệt sau khi xuất hiện làn sóng Covid-19, số lượng bệnh nhân bị nấm đen tăng nhanh. Các chuyên gia y tế cho rằng đây là một loại bệnh nhiễm trùng mới nổi nghiêm trọng do bào tử nấm có tên gọi là Mucormycetes gây ra. Căn bệnh này thường ảnh hưởng đến xoang, mắt, phổi, da và não, nhất là trên những người có hệ miễn dịch suy yếu.
Bệnh nhiễm nấm đen là gì?
Nhiễm nấm đen (Black fungus) là một bệnh nhiễm trùng nấm nghiêm trọng, hiếm gặp do bào tử nấm có tên gọi là Mucormycetes gây ra. Loài này thường phát triển vào mùa hè và mùa thu. Nhóm nấm Mucor tạo ra hàng triệu bào tử (cấu trúc hình cầu cực nhỏ, màu sẫm) lơ lửng trong không khí.
Những bào tử này khi tiếp xúc với bề mặt ẩm ướt, có các chất hữu cơ thối rữa: lá cây, gỗ mục nát, phân động vật hoặc đất, chúng bắt đầu nảy mầm và tạo ra sợi nấm. Các sợi nấm phân nhánh và ăn đường trong môi trường xung quanh và phát triển.
Bệnh lây truyền bằng cách nào?
Nấm xâm nhập vào cơ thể chúng ta qua 2 con đường: (1) Hít phải bào tử nấm từ không khí, gây nhiễm trùng phổi, não hoặc xoang.; (2) Xâm nhập qua da bởi vết cắt, vết xước, vết cào, vết bỏng và một số tổn thương da khác.
Những ai có nguy cơ cao mắc bệnh và dấu hiệu khi bị nhiễm nấm đen?
Các dấu hiệu của dạng bệnh này như sốt, đau đầu, đau xoang hoặc nghẹt mũi; sưng mặt một bên; tổn thương màu đen ở phía trên bên trong miệng hoặc trên sống mũi. Bệnh nhân cũng có thể mắc viêm phổi với các dấu hiệu khó thở hoặc thở gấp; tức ngực; sốt cao trên 38 độ C, ho ra máu. Một bệnh cảnh khác thường gặp ở người không bị suy giảm miễn dịch là nhiễm trùng da và niêm mạc với các dấu hiệu như đau vùng mặt sau đó xuất hiện một nốt phỏng trên da, dần dẫn tới loét da hoặc nhiễm trùng da, rồi xâm lấn vào mũi xoang, quanh gò má, giữa mắt và môi, lâu dần tổn thương da bị nhiễm bệnh chuyển sang màu đen, sưng tấy, hoại tử. Ngoài ra, trẻ em đặc biệt là trẻ sinh non và nhẹ cân dưới 1 tháng tuổi có thể bị nhiễm trùng đường tiêu hóa do nấm đen.
Cũng theo chuyên gia y tế, những nhóm người có nguy cơ cao mắc bệnh nấm đen bao gồm người từng mắc Covid-19; người mắc bệnh đái tháo đường type 2 đặc biệt là có tình trạng nhiễm toan ceton; Người mắc bệnh ung thư, cấy ghép tạng, cấy ghép tế bào, sử dụng Corticosteroid kéo dài, người có tình trạng suy giảm miễn dịch, nhiễm HIV, người bị chấn thương da do phẫu thuật, bỏng, trẻ sinh non, nhẹ cân và suy dinh dưỡng,…
Trên thế giới, dịch bệnh mới nổi do nấm đen gây ra cũng đang nhận được sự quan tâm không nhỏ từ phía các cơ quan y tế. Ấn Độ là nước có tỷ lệ nhiễm Mucormycosis cao gấp 80 lần so với các quốc gia khác. Năm 2021, Ấn Độ từng báo cáo hơn 9.000 ca nấm đen. Bệnh thường xảy ra từ 12-18 ngày sau khi khỏi Covid-19. Có khoảng 80% bệnh nhân cần phẫu thuật, nếu xâm lấn vào não, tỷ lệ tử vong lên đến hơn 90%.
Đáng nói, do đây là dịch bệnh mới nổi nên công tác điều trị những bệnh nhân nhiễm nấm đen đang gặp không ít khó khăn. PGS. TS. Đỗ Duy Cường cho biết, hiện nay, Bộ y tế mới chỉ có hướng dẫn chung cho các bệnh nhân nhiễm nấm, chưa có hướng dẫn dành riêng cho bệnh nhân nhiễm nấm đen.
Việc điều trị nấm đen đang sử dụng các thuốc chống nấm truyền tĩnh mạch là Amphotericin B, thời gian giai đoạn tấn công là 2-4 tuần. Tuy nhiên thuốc này có nhiều độc tính và rất đắt tiền, BHYT chỉ chi trả 50%. Một khó khăn nữa là trong điều trị là hết giai đoạn tấn công, bệnh nhân khó để có thể tìm được thuốc cho giai đoạn duy trì, đó là thuốc Posaconazol hoặc Isavuconazol.
Đây là các thuốc khó tìm tại thị trường Việt Nam và rất đắt tiền nên bệnh nhân thường bỏ thuốc, không tuân thủ điều trị, do đó bệnh dễ bị tái phát trở lại, nấm có thể ăn sâu thêm và tổn thương nặng nề hơn. Đó là nguyên nhân dẫn đến tỷ lệ tử vong cao cho nhóm bệnh này.
Ngoài ra, nấm đen ăn sâu vào trong các tổ chức xoang, hốc mắt, tổ chức thần kinh,… cần phải được kết hợp ngoại khoa để loại bỏ các tổ chức áp xe hoại tử và rửa sạch bằng các dung dịch sát khuẩn tại chỗ. Việc theo dõi và điều trị bệnh nền như đái tháo đường, bệnh máu, chống suy thượng thận, tăng cường dinh dưỡng… cũng đặc biệt quan trọng.
