Từ vụ nữ sinh tử nạn ở Ninh Thuận: Báo chí và KOLs có đi quá xa?

Từ ngày 28-7, mạng xã hội và nhiều tờ báo điện tử lớn đông loạt đưa tin về việc xuất nồng độ cồn Ethanol ghi trong kết quả xét nghiệm máu của nữ sinh tử nạn ở Bình Thuận. Sự việc trên đã gây nên những dư luận trái chiều. Đáng chú ý, cả bên tung kết quả nhằm định hướng dư luận vào nguyên nhân tai nạn có phần do lỗi nạn nhân (có bia rượu, không làm chủ tốc độ) lẫn bên gia đình bức xúc khiếu nại quy trình thủ tục và kết quả đều đã hiểu sai ý nghĩa con số ghi trong kết quả xét nghiệm nồng độ cồn. 

Vào khoảng 7h30 sáng 28/6/2022, cháu Hồ Hoàng Anh, học sinh lớp chuyên Anh Trường chuyên Lê Quý Đôn (Ninh Thuận) điều kiển xe máy Dream II bên lề phải đường 16 tháng 4, TP Phan Rang – Tháp Chàm để đến trường. Khi đến trước cổng Ngân hàng VietinBank, xe máy em Hoàng Anh điều khiển va chạm với ôtô biển số 85A-074.07 do ông Hoàng Văn Minh, cán bộ Trung đoàn Không quân 937 điều khiển, chạy cùng chiều. Cú va chạm làm em Anh văng về phía trước khoảng 5 m, va vào cột điện tử vong.

Dựa vào clip nhà dân ở hiện trường ghi lại cho thấy sau khi tai nạn, dư luận bức xúc là chiếc ô tô gây tai nạn dừng lại ngay, mũi xe chếch vào phía lề đường, nhưng khi bước từ trên xe xuống, tài xế vẫn đang cầm điện thoại áp vào tai tiếp tục cuộc điện đàm. Chỉ khi thấy nạn nhân đã nằm bất động, anh này mới vội vàng buông điện thoại. Dư luận phẫn nộ vì “thái độ vô cảm, vô trách nhiệm” của tài xế gây ra tai nạn, sau này được xác định là Hoàng Văn Minh, sinh năm 1986, đang công tác tại một đơn vị không quân đóng ở sân bay Thành Sơn, gần Phan Rang.

Vụ tai nạn thương tâm đã để lại nhiều tiếc thương giành cho cháu Hồ Hoàng Anh, một học sinh chăm ngoan, năng động, học giỏi. Cháu bị tai nạn khi đang trên đường đến trường lấy giấy báo dự kỳ thi tốt nghiệp quốc gia 2022.

Hai tuần sau, chiều ngày 13/7, một cán bộ thay mặt Cơ quan điều tra Công an TP Phan Rang – Tháp Chàm (Ninh Thuận) đã thông báo cho gia đình nạn nhân biết: kết quả kiểm tra nồng độ cồn của cháu Hồ Hoàng Anh là 0,79 mg/100 ml máu. Phiếu xét nghiệm do bác sĩ Quảng Đại Hồng chỉ định, bác sĩ Nguyễn Hà, bác sĩ Trần Trương Giang Mai ký dưới góc phải, đóng dấu treo bệnh viện tỉnh Ninh Thuận.

Nhận kết quả, ông ông Hồ Hoàng Hùng, ngụ phường Tấn Tài, TP Phan Rang- Tháp Chàm (Ninh Thuận), cha của nạn nhân đã hết sức bức xúc và không đồng ý với kết luận về kết quả nồng độ cồn trong máu con gái mình. Bởi lẽ, ông cho rằng từ nhỏ chí lớn, con gái ông chưa hề biết uống bia rượu, trong máu không thể có cồn. Chỉ còn 2 ngày nữa là thi tốt nghiệp, dĩ nhiên không có chuyện một nữ sinh sắp dự thi lại đi uống bia rượu. Chưa kể, lúc bị tai nạn là khoảng 7h30 sáng, không ai uống bia rượu vào trước giờ đó cả, đừng nói là một nữ sinh trung học chuẩn bị lên trường nhận giấy báo thi và đang lo lắng với kỳ thi đang đến rất gần.

Tất cả thầy cô, bạn bè, người quen của nạn nhân, người quan tâm,… đều tán thành quan điểm này. Kết luận về nồng độ cồn trong máu nạn nhân bị xem là vô lý. Dư luận đang tỏ ra hoài nghi: kết luận nồng độ cồn là ngụy tạo. Cha của nạn nhân ngay lập tức đã có khiếu nại yêu cầu xem xét lại bản kết luận nồng độ cồn, đồng thời cũng trả lời bày tỏ sự bức xúc trên nhiều mặt báo.

Sự bức xúc này là dễ hiểu, bởi ngay sau khi có kết luận, tài khoản FB Kim Hằng, vợ của lái xe gây tai nạn Hoàng Văn Minh đã có đăng một status nhấn mạnh về con số nồng độ Ethanol 0,79mg/100ml máu của nạn nhân, cho rằng với nồng độ cồn “cao như thế”, cộng với chạy xe tốc độ cao, nếu không va vào xe của chồng cô thì cũng “có thể va vào xe người khác và gây tai nạn thì sao”. Status có ý đẩy nguyên nhân vụ tai nạn về phía nạn nhân, đồng thời cho rằng gia đình cháu đã không chịu nhìn nhận vụ việc đúng bản chất, cố tình bao che cho “lỗi” của con mình và đổ lỗi nhằm “hạ thấp nhân phẩm chồng cháu (lái xe Hoàng Văn Minh)”. Đem xăng cứu hỏa, cô vợ này còn dạy ông Hồ Hoàng Hưng – luật sư bảo vệ quyền lợi (cũng là chú ruột của nạn nhân) khi nhấn mạnh: “Luật sư là phải công bằng liêm khiết đi đúng hướng và lẽ phải” (!)

Dĩ nhiên, báo chí và nhiều KOLs khác đã vào cuộc và tỏ ra bức xúc với cách nhìn này. Tất cả đều đồng loạt vạch ra hàng loạt điểm vô lý: Không ai uống bia rượu vào đầu giờ sáng; một nữ sinh thì không có lý nào trước khi đi nhận giấy báo thi lại uống rượu bia; một người chưa từng uống rượu bia bao giờ thì không thể có nồng độ cồn trong máu, mà dư luận giải thích 0,79mg/100ml máu là tương đương vừa uống 5 – 6 lon bia…v.v. Bức xúc đến nỗi, thầy Hiệu trưởng trường Lê Quý Đôn ngay lập tức phải ra một giấy xác nhận về học sinh Hồ Hoàng Anh của trường với dòng cuối cùng là “từ trước đến nay chưa hề uống rượu bia”. Dĩ nhiên, xác nhận này chỉ có ý nghĩa về mặt đạo đức và với dư luận xã hội, không có giá trị về mặt pháp lý.

Đưa lên mặt báo, những lập luận này được giữ nguyên. Báo Dân Trí đăng nhiều bài. Báo Thanh Niên và Báo Dân Trí, bài đăng vào chiều 31-7 còn khiến câu chuyện trở nên phức tạp và nghiêm trọng hơn, khi dẫn lời ông Thái Phương Phiên, Giám đốc Bệnh viện đa khoa tỉnh Ninh Thuận, cho biết “hồ sơ bệnh án nói trên là mật, chỉ cung cấp cho cơ quan điều tra khi có yêu cầu”.

Cả hai chiều đề cập đều không chú ý đến một điểm ngộ nhận sơ đẳng. Danh mục Quy trình kỹ thuật chuyên ngành hoá sinh số thứ tự 60 về định lượng cồn (Ethanol) trong máu, được ban hành kèm theo Quyết định số 320/QĐ-BYT ngày 23/1/2014 của Bộ trưởng Bộ Y tế quy định, khi xét nghiệm mà có kết quả nồng độ cồn trong máu dưới 10,9 mmol/L (tương đương 50,23 mg/100ml hoặc 0,5023 mg/ml) thì được coi là không có. Trường hợp cháu Hồ Hoàng Anh, hàm lượng Ethanol trong máy chỉ 0,79 mg/100 ml thì nghĩa là cháu hoàn toàn bình thường, không hề uống 1 giọt bia rượu nào cả, khác hoàn toàn với việc một người đã uống 5-6 lon bia.

Những người cố ý đưa ra vấn đề nồng độ cồn, gán nó với một phần nguyên nhân (có thể dẫn đến) vụ tai nạn đã cố so sánh với nồng độ cồn quy định trong Nghị định 100/2019 NĐ – CP về mức xử phạt nồng độ cồn đối với người điều khiển phương tiện giao thông. Trong đó, mức phạt 2 có nồng độ cồn là 80 -100mg/ 100ml máu, tương đương với người vừa uống 5-6 lon bia. Với mức này, nồng độ cồn trong máu nạn nhân phải tăng đúng 100 lần nữa mới chạm ngưỡng. Ngay ở mức phạt 1 (nhẹ nhất), nồng độ cồn cũng phải đến ngưỡng 50mg/100ml máu, cao gấp ít nhất 60 lần nồng độ đo dược trong máu nạn nhân nêu trog kết luận. Ở đây là sự nhầm lẫn cùng một con số nồng độ cồn trên 1ml và trên 100ml máu.

Ngộ nhận thứ hai nằm ngay ở chữ “nồng độ cồn (Ethanol)”. Cần phải hiểu là ngay trong một cơ thể bình thường không hề uống rượu bia vẫn tồn tại một nồng độ cồn nhất định, nhưng chỉ số rất thấp. Nếu ở mức 0,79-1mg/100 ml máu thì điều đó có nghĩa là… không có gì cả, không có bia rượu gì ở đây. Ngay cả khi người bình thường không uống bia rượu mà chỉ cần ăn, uống một vài thực phẩm lên men nào đó, chỉ số cồn trong máu cũng có thể tăng lên đáng kể. Nhưng để gây nên tác dụng nhẹ nhất, kiểu như một chút hưng phấn thì lượng cồn trong máu cũng phải tăng thêm 10 – 40 lần nữa mới có thể.

Như vậy, kết quả nồng độ cồn trong máu cháu Hồ Hoàng Anh là hoàn toan bình thường, gia đình và những ai quan tâm thương tiếc cháu hoàn toàn không cần phải để tâm, bởi nó không liên quan gì đến nguyên nhân (có thể) của vụ tai nạn. Những người cố bám vào nó một cách có dụng ý thì nên rút lại hoài nghi, chấm dứt và xin lỗi nếu câu chuyện đưa ra có thể gây thêm tổn thương cho gia đình nạn nhân.

Cần hơn hết, cơ quan Công an và phía Y tế cần giải thích rõ ràng, không tiếp tục úp úp mở mở hay giữ thái độ bàng quan, trung dung, nhằm giúp sáng tỏ, hiểu rõ vấn đề, không tiếp tục gây nên hiểu lầm và tranh cãi vô ích trong dư luận xã hội, chỉ khiến nỗi đau buồn của gia đình nạn nhân thêm nặng nề hơn.

>> “Nhỏ không học lớn làm nhà báo” và câu chuyện về báo chí thời nay

Cuối cùng, liệu báo chí và các KOLs có đẩy vụ việc này đi quá xa hay không khi bỏ qua nguyên tắc tìm hiểu kỹ thông tin trước khi đăng bài? Khi đã quyết định đăng thông tin nào đó và nhận biết được sức ảnh hưởng của mình, các nhà báo, KOLs tốt nhất là cần hiểu đầy đủ và sâu sát vấn đề. Đăng bài theo kiểu vì cảm tính, câu view sẽ đào sâu vào vết thương của người nhà nạn nhân, khiến dư luận thêm hoang mang, bức xúc. Dù việc đưa tin mang dụng ý tích cực thì cũng sẽ trở thành fake news – tin giả!