Từ xa xưa, người Giẻ Triêng ở vùng núi cao Kon Tum có tục đặt quan tài người chết lộ thiên.
Vai Trang (xã Đăk Long, huyện Đăk Glei, Kon Tum) là một ngôi làng nằm trên đỉnh dãy Trường Sơn. Nó có vẻ ngoài yên bình nhưng cất giấu những câu chuyện tâm linh về một khu rừng mà cộng đồng địa phương ở đây gọi là “rừng ma” với tập tục thiên táng cổ xưa huyền bí.
Già làng A Jáp của Vai Trang năm nay hơn 100 tuổi, nhưng vẫn còn khá minh mẫn, tỉnh táo. Theo già làng, “rừng ma” bí ẩn chính là khu nghĩa địa mới của người đồng bào Giẻ Triêng ở làng Vai Trang. Những người làng Vai Trang ngày xưa khi mất “treo” ở một nghĩa địa khác cách đó hơn 10 km trong địa phận nước Lào. Sau thời kỳ chiến tranh, biên giới phân chia rõ ràng, họ không thể “treo” người thân của mình ở đất nước khác nên đã tìm một vùng đất mới gần đó để tiếp nối tập tục lâu đời.
Chính già làng A Jáp là một trong những người chỉ định vùng nghĩa địa mới của làng Vai Trang ngày nay, vì theo ông, khu rừng ấy là nơi phù hợp nhất để người chết có thể nhìn về những người thân của mình đang sống trong làng.
Đây là vùng bất khả xâm phạm, nơi chỉ dành riêng cho thế giới người chết. Theo quan niệm của những người Giẻ, người chết có một sức mạnh vô cùng ghê gớm, có thể khiến cho những người đang sống phải chết hoặc bệnh tật, gặp tai nạn, chuyện xui xẻo.
Khu rừng nằm cách làng hơn 1 km ở hướng mặt trời lặn. Những người còn sống nếu không có việc gì thì cũng không được lại gần đây. Tín ngưỡng của cộng đồng Giẻ Triêng cho rằng người trần đặt chân tới sẽ bị trừng phạt, thậm chí phải đánh đổi bằng cả tính mạng.
Đã từ lâu không có người chết được mang vào đây. Đi sâu vào khoảng vài chục mét thì những chiếc quan tài “treo” dần dần lộ ra. Cái thì nằm lẻ loi, chỗ thì hai chiếc quan tài từng được đặt song song cạnh nhau nhưng một cái đã bị rớt xuống đất. Gần đó là những chiếc bình đầy nét hoa văn, dấu tích còn sót lại của những chiếc quan tài đã di dời.
Thường những người già hoặc người bị bệnh, biết trước sẽ chết ở làng Vai Trang đều được làm sẵn một cỗ quan tài. Già làng A Jáp cũng từng được con cháu trong nhà làm sẵn một cỗ quan tài bằng gỗ sổi để khi chết có thể đem vào “rừng ma” đặt trên cọc gỗ.
Những người Giẻ tại làng Vai Trang cho rằng, chỉ người giàu có, quyền quý mới được để quan tài lên trên mặt đất, còn những gia đình nghèo khổ thì không được để vậy, mà phải chôn xuống lòng đất. Tuy nhiên từ những năm cuối thế kỷ 20, tất cả người chết đều được thiên táng. Những quan tài của người giàu được làm bằng những loại gỗ tốt hơn, người nghèo thì gỗ thường. Khi gỗ rừng bắt đầu khan hiếm và bị cấm khai thác, người giàu tại làng Vai Trang bắt đầu mua những cỗ quan tài bằng nhôm hoặc tự chế bằng tôn sắt để treo người thân của mình lên.
Trong tâm thức người Giẻ, họ cho rằng người chết cũng cần làm ăn, sinh sống như những người còn sống. Nên phần lễ để người chết đem theo về thế giới mới rất được coi trọng. Họ thường chia cho người chết một ít của nả như chiêng, ché, bầu nước, gạo, bắp… để người chết có đủ điều kiện mà không về quấy nhiễu người thân và làm hại dân làng nữa.
Khi trở về nhà, gia đình có người chết phải mổ trâu, bò, heo, gà và chuẩn bị rượu cần để cúng vái cho con ma được mồ yên, mả đẹp. Linh hồn những con vật này sẽ được người chết đem về thế giới bên kia để phục vụ cuộc sống mới. Phần xác chia đều cho mọi người ăn uống hoặc mang về như một lời tạ ơn dân làng đã đến chia buồn cùng gia đình.
Khi được chính quyền tuyên truyền, người Giẻ không “treo” quan tài nữa mà biến tấu nó thành táng nổi người chết. Dọc đường vào làng Vai Trang, hàng loạt ngôi mộ mới được người dân xây dựng sát bên đường. Có những ngôi mộ được xây sẵn, mở nắp, đợi khi có người chết, người Giẻ sẽ cho vào quan tài rồi đặt vào trong, đậy lại bằng nắp xi măng.
Như vậy, quan tài của người chết vẫn không hề nằm dưới lòng đất mà nổi ở phía trên. Hình thức táng nổi này vẫn gây ra nhiều hệ lụy khi mùi xác thối có thể thoát ra ngoài, gây ô nhiễm môi trường và nguy cơ về bệnh tật cao.
Theo VTC News
